Normaal gesproken ontstaat er aan tafel een dialoog. De vragen en antwoorden gaan over en weer en samen zoeken we naar nieuwe inzichten. Niets is minder waar als je met iemand spreekt die in de cluster B van het DSM valt. In het gedrag van deze mensen zijn opmerkelijke zaken aan te wijzen die een goede coach registreert en verankert.
Het meest opmerkelijke bij dit type mens is het ‘scannen’. Bij kennismaking gaan ze in een kort maar intensief onderzoek op zoek naar de kwetsbaarheden in jou als coach. Ze kijken letterlijk in je. Het is te voelen en niet te missen en ook te zien omdat ze met hun ogen priemend je systeem in gaan. Voor mij dit vrijwel meteen een bevestiging dat ik in het komende gesprek op mijn hoede moet zijn. Ik zal meer dan ooit moeten opletten of ons gesprek een golvend op en neer gaan is van praten, zwijgen, twijfelen en emoties c.q. gevoelens. Blijven die indrukken weg dan is er wat aan de hand. Als een reeks perfecte antwoorden jouw kant op komt en je voelt dat je meegenomen wordt in een plaatje of een film waarin geen rafelrandjes bestaan dan is de kans vrijwel 100% dat je coachee je meeneemt in zijn/haar werkelijkheid. De perfecte realiteit met te snelle en te gladde antwoorden gaat vervelen. Er valt als coach in deze ontmoeting niets te ontdekken, niets te onderzoeken en als je dat zo laat voortduren eindig je met niets. Letterlijk niets. Je komt in een ‘sur place’, een toestand van stilte waarin het de vraag is wie het eerst beweegt. Als coach is het dus zaak zo’n sur place te vermijden en aan te geven dat je nooit een perfecter leven tegenkwam en zoiets ook niet bestaat. Dus wil de coachee misschien iets kwijt over de mate waarin ze tegen le liegt?
Het gekke is at als je ze confronteert met het feit dat ze je een verhaaltje op de mouw willen spelden je niet zelden een bevestiging krijgt. Maar het gekke is dat die bevestiging geen opening zal bieden om tot het werkelijke verhaal te komen. De coachee kleurt zijn/haar hele leven al in volgens eigen fantasie of inzichten. De kleur die getoond wordt is afhankelijk van de gunst die ze willen afdwingen.
Hun gedrag zou je hautain of arrogant kunnen noemen. Zo komen ze over omdat ze ongelooflijk zeker weten dat ze zo vaardig zijn dat ze jou kunnen krijgen waar ze willen. Noem het manipulatie, noem het een dwangmatig leven waarin niet het ‘wij’ maar het ‘ik’ centraal staat en een ongelooflijke honger bestaat te krijgen wat ze willen. Men gaat er vanuit dat in het verleden van deze mensen geen goede hechting heeft kunnen plaats vinden. Binding aan een persoon die belangrijk voor je is zal je leren dat het wij het ‘ik’ overstijgt. Je leert in een wederkerigheid te leven waarin je met elkaar rekening houdt. Wie geen goede hechting heeft meegemaakt is zijn/haar bevrediging gaan zoeken in ‘verkrijgen’ van allerhande gunsten. De gunsten, materieel of niet, zijn kortstondige bevredigingen die de pijn van het gemis van goede hechting nooit kunnen repareren.
Maar die hechting is slechts een kant van het verhaal. Algemeen gaat men er van uit dat genetische factoren ook een zeer grote rol spelen. Hersenscans geven ook afwijkende beelden van b.v. de frontale cortex hetgeen de armoedige kwaliteiten qua planning en structuur kan verklaren. Maar dan rijst de vraag of die afwijking het gevolg of de oorzaak is.
Lange tijd is het adagium geweest om niet te behandelen. Daar is men echter op terug gekomen en er worden interventies , schema therapie, gedaan om het gedrag enigszins bij te sturen. Toch mogen daar geen fundamentele en zeer grote veranderingen verwacht worden.