Het kantelpunt in het leven van iemand die in een destructieve relatie leeft komt niet opeens naar voren. Het toenemende besef dat er iets niet klopt moet gedeeld worden met iemand van buiten. Vaak zijn er al meerdere keren in het leven van een slachtoffer geweest dat iemand iets zei over het ongezonde karakter van de destructieve partner. Maar zoals het bij ieder van ons werkt moet het werklijk besef in ons zelf groeien. En dan komt er een moment dat ze er met anderen over willen spreken. Vaak is het dan die ene vriend of vriendin of goede kennis tegen wie ze gaan praten over hun rare ervaringen. En als die vriend(in) er goed op reageert kan er in de spiegel gekeken worden en het besef groeien dat er echt iets mis is in het leven.
Dat groeiende besef initieert een proces van wakker worden dat meestal via een kronkelige weg resulteert in het zoeken van een professioneel klankbord. Op dat moment is het overigens nog helemaal geen uitgemaakte zaak dat iemand dan aan de relatie wil ontsnappen. Er zijn veel aspecten die dat besluit beïnvloeden zoals de mate van steun van buitenaf (een ontsnapping moet veilig zijn), financien , kinderen , huisvesting en de angst het alleen niet te kunnen redden.
De echte sprong wagen is niet makkelijk. De angst(en) worden sterker naarmate ze dichter bij het punt komen om er uit te stappen. Angst en paniek zijn de factoren die het sterkst naar voren komen en alleen in goede banen geleid kunnen worden als er voldoende steunpunten zijn om die te uiten en te dempen.
Het oude zelf van je zoon of dochter weer ‘wekken’
Het kwam ter sprake tijdens de pilot bijeenkomst over kinderen die in een destructieve relatie verkeren. Je wilt je kind bereiken maar weet dat deze gevangen is in een schil, ring of avatar. De energie van de destructieve partner ligt als een deken over het zelf van je eigen kind. Het is een buitengewoon trieste ervaring, zo geven de ouders dat aan. Het zelf van het kind is niet meer bereikbaar en er wordt een taal gesproken die je niet herkent.
Een techniek die op langere termijn effect schijnt te sorteren ( ik ben voorzichtig omdat ik er geen ervaring mee heb) is het voeden van je zoon of dochter met goede herinneringen. Door het sturen van foto’s , video’s of het praten over die mooie momenten van vroeger hoop je het zelf te reactiveren en de schil om dat zelf (gecreëerd door de destructieve partner) te verzachten.
Het is voorstelbaar dat dit het oude zelf stapje voor stapje weer wakker roept en je zoon of dochter in de loop van de tijd daar weer zo’n sterk contact mee krijgt dat een ontsnapping mogelijk is.
Ouders en een destructieve schoon-zoon/dochter
De pilot bijeenkomst met ouders maakt duidelijk dat er geen eenduidige benadering bestaat voor het aanvliegen van een goed contact met zoon of dochter. De aansturing van de zoon of dochter in relatie met een narcist/psychopaat/borderliner is immers zodanig dat het zelf niet meer communiceert met jou als ouder maar je feitelijk de gestoorde partner voor je hebt. Het is griezelig om te constateren dat het kind van vroeger op geen enkele wijze meer lijkt te bestaan. De term ‘ het verdwenen zelf’ is een goed gekozen term.
Ik begrijp alle ouders die hun zoon of dochter terug willen. En ik begrijp dat ze alle middelen willen inzetten om dat voor elkaar te krijgen. Maar ik wil ik er ook een heel scherpe andere inkijk tegenover stellen.
Dat je je zoon of dochter kwijt bent is waar en zuur. En het is vreselijk om te zien dat geen van de familieleden en vrienden of kennissen er onderuit kan om een keuze te maken. Ieder dealt op zijn eigen wijze met het probleem van een partner die zich op geen enkele wijze aan de normale omgangsregels houdt, simpelweg omdat zij weinig tot geen empathie kennen.
Je breekt je hoofd over het gedrag van je zoon of dochter. Waarom gaat zij mee in een volstrekt gestoorde verhouding? Waarom accepteren ze misleiding, manipulatie, verslavingen en vaak ook geweld?
Maar de communicatie met je zoon of dochter verloopt volgens volstrekt onlogische en vooral ook onvoorspelbare patronen. De ene keer heb je het idee iets van het oude zelf te bespeuren (als ze emotioneel zijn, zeggen dat ze van je houden of terugverlangen naar de goude oude momenten). Maar vaker heb je te maken met een volstrekt gevoelloze interactie waarin je de hand van de destructieve partner ervaart.
Ik beweeg in alle aspecten van mijn leven momenteel toe naar een situatie waarin aanvaarding de boventoon heeft. Geen willoze aanvaarding maar in het besef dat ik keuzes maak en iedere keuze consequenties heeft die ik niet kan voorzien, maar wel ten volle kan en moet en aanvaarden. Als ik die consequenties niet zou aanvaarden blijf ik vechten tegen een keuze die ik zelf gemaakt heb. Als die keuze terug te draaien is dan kan ik daar in vrijheid voor kiezen en als dat niet mogelijk is heb ik met de gevolgen te leven.
Deze aanvaarding geeft mij het bruggetje naar het verhaal ouder-kind. Het kind heeft gekozen, ten volle gekozen om te leven met een destructieve partner. Het bewustzijn is blijkbaar nog niet op een punt aangekomen dat de zoon of dochter inziet dat zij de sleutel in handen hebben in dit geval. Toch zullen zij zelf tot het inzicht moeten komen dat hun keuze niet alleen slecht uitpakt voor henzelf maar ook voor broers ,zussen , ouders en vrienden.
Als ouder kun je vechten tegen de keuze van je zoon of dochter. En vrijwel alle ouders gaan dat doen. Er wordt rusteloos en onophoudelijk gezocht naar een beste strategie om de zoon of dochter uit de klauwen van de destructieve jager te bevrijden. En het zoeken naar de beste strategie is er een van vallen en opstaan. Strijden, overtuigen, een beroep doen op het gezonde verstand, huilen, smeken, de onmacht uiten en benoemen of keihard confronteren. Geen middel wordt niet geprobeerd. Maar wat er ook geprobeerd wordt…de zoon of dochter blijft bij die destructieve partner.
De hamvraag is; ‘waarom blijft de zoon of dochter bij die verdomd gestoorde partner?’. En een tweede vraag is ; ‘ welke benadering werkt wel om de zoon of dochter los te weken?’.
Om met de eerste vraag te beginnen kijk ik naar de gemene deler in de verhalen van de mensen die bij mij komen als ze op het punt van uitstappen staan of met de verwerking bezig zijn van de relatie met een destructieve partner. Zij erkennen allemaal dat er in hun leven ingrijpende ervaringen zijn geweest die hen kwetsbaar maakten. De een groeide op in een gezin met een narcistische ouder, de ander heeft een jeugd meegemaakt met verlating en extreme angsten en er zijn mensen bij die een jeugd doormaakten waarin ze gepest waren. Maar het kan ook zo zijn dat ze zich in de interactie met anderen te veel vergelijken en zich niet zo capabel achten. De diversiteit aan verhalen is groot maar de gemene deler is dat ze allemaal een relatief zwak zelfbeeld hadden. Dat zwakke zelfbeeld kent kwetsbaarheden en daar speelde de destructieve partner handig op in. Want hoe gek het ook klinkt, de destructieve partner ‘zag’ de zoon of dochter. Dat dat een gespeelde houding was om de zoon of dochter in te palmen doet er niet toe…de kwetsbaarheid is misbruikt om de zoon of dochter van haver tot gort te leren kennen in de beginperiode van de relatie. En die kennis geeft de destructieve partner alle macht.
En op dat punt heeft de destructieve partner inzichten die de ouder niet heeft. En daarom is het moeilijk om de ring te verbreken die om de zoon of dochter gelegd is door de destructieve partner. Deze gestoorde partner heeft op een zeer diep niveau inzicht en weet van kwetsbaarheden waar de omgeving vaak geen weet van heeft. Het uiten van schaamte, schuldgevoel of een wankel zelfvertrouwen is geen makkelijk punt. De meeste mensen hebben moeite dit te delen met anderen. Maar de destructieve partner is gespecialiseerd in het naar boven halen van deze kwetsbaarheden. Mijns inziens ligt daar een groot deel van de verklaring dat ouders niet begrijpen wat er met hun zoon of dochter gebeurt.
Een tweede niet te onderschatten aspect is dat de meeste mensen geloven in het goede bij de ander. Zolang je die overtuiging blijft vast houden ben je bereid veel te verdragen omdat je op gezette tijden juist ook dat ‘goede’ in die ander meent te zien. Ik schrijf bewust ‘meent te zien’ omdat het volgens mij om een geval van projectie gaat hier. Je wilt het goede zien en vindt altijd momenten waarop dat bevestigd wordt. Het is belangrijk om te leren inzien dat er grote groep mensen in deze wereld leeft die niet het goede met anderen voorheeft. En zolang jij dat niet wilt inzien zul je moeite hebben om je los te maken van de destructieve partner.
Het losweken van je kind uit zo’n relatie is dus moeilijk vanwege de twee hiervoor genoemde redenen.
De vraag die je jezelf als ouder moet stellen is in hoeverre je in een eindeloos gevecht wilt geraken met het niet-zelf van je zoon of dochter. Je vecht immers tegen de kracht van de destructieve partner die er voor gezorgd heeft dat er een schil of een avatar werkzaam is in je zoon of dochter. Meebewegen en vechten zullen elkaar afwisselen maar zonder dat je duidelijk wordt als ouder of het je ergens brengt. Teleurstelling na teleurstelling zal je deel zijn en dat sloopt je.
Is het ook mogelijk om deze keuze te aanvaarden en mee te bewegen? Is het een optie om je zodanig op te stellen dat je je kind zijn of haar eigen proces laat doorlopen? Ben jij in staat de situatie van je zoon of dochter aan te merken als een eigen keuze waar jij als ouder geen grip op hebt, geen grip op hoeft te hebben en de toekomst zal uitwijzen waar dat toe leidt?
Geweld
Ik schrijf er nooit over, maar in veel relaties met een sociopaat is er sprake van geweld. Naast alle denigrerende opmerkingen die gericht zijn op het kleineren van de partner en bij tegenslag of dingen die fout gaan de partner altijd beschuldigen is er in een groot aantal gesprekken aan mijn tafel ook sprake van fysiek geweld. Het is pijnlijk te horen dat iemand bewust achtervolgd wordt en met de auto de berm in gereden wordt, een vriend of vriendin fysiek bedreigd wordt of er rake klappen uitgedeeld worden. De partner (dader) heeft altijd een excuus en verontschuldigt zich achteraf niet altijd. En diegene die het ondergaat accepteert het meestal. Uiteraard is dit nooit goed te praten en absoluut onaanvaardbaar maar dat je het als slachtoffer accepteert heeft alles te maken met het langzame proces van afhankelijkheid en acceptatie waarin je gevangen bent als je jaren met een sociopaat samenwoont.
Ik raad iedereen die in zo’n situatie terecht is gekomen aan om dit met een goede vriend of vriendin te delen. Het is belangrijk om te gaan inzien dat geweld volstrekt onaanvaardbaar is.
Kijk naar het Trumpisme…en begrijp een kwaadaardige narcist en zijn macht
Hoewel de artikelen over Trump ver van uw persoonlijke situatie lijken te staan raad ik aan om ze toch te lezen. In Donald Trump en zijn gevolg zien we welke macht een kwaadaardige narcist (of psychopaat) uitoefent op zijn omgeving. Bij de festiviteiten rondom zijn nominatie van afgelopen week zijn alleen de ‘believers’ opgeroepen en deze zijn zonder uitzondering bereid een beeld van Trump neer te zetten waar hij zelf in gelooft. Als door de meester zelf betoverd strooien ze een koker van onwaarheden uit en zetten het leugenachtige beeld neer waar Donald zelf in gelooft . Voor een kritisch observator en zelfstandig denkend iemand ontrolt zich een schouwspel dat ongelooflijk ver van de realiteit staat maar met verve wordt neergezet door Trump en zijn gevolg. Er is uiteraard niemand ingehuurd die durft te zeggen dat deze keizer geen kleren aan heeft.
Wat we hier in het groot zien is een man die mensen om zich heen verzamelt die zijn eigen grandeur nog groter maken en hem nog sterker bevestigen in het beeld dat hij de zonnekoning van de V.S. is , de redder van de arbeider en wellicht nog van de hele mensheid ook.
Voorbijgaand aan de totale chaos van het land waarin hij zelf aan het roer staat schetst hij een Armageddon dat ontstaat als de kiezer voor Joe Biden kiest. Dat is een mooi voorbeeld van de kwaadaardige narcist die geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen handelen maar een nog zwarter beeld schetst van de toekomst mocht de kiezer op Joe Biden stemmen.
De familie gelooft in hem, durft te zeggen dat hij vrede in het Midden-Oosten heeft gebracht, schetst het beeld van een pater familias, een voorvechter van vrouwenrechten en een man die in God gelooft. Hoewel ik niet met zekerheid durf te zeggen of al die familieleden daadwerkelijk zo positief over hem denken zet het je aan het denken dat een man die voortdurend liegt en het tegendeel is van wat hem toegedicht wordt zijn familie doet geloven dat hij een perfect mens is. Precies dat aspect komt in iedere relatie met een narcist voor; je wordt gevangen in een web van leugens en blijft loyaal aan de partner.
Het is zeer wel mogelijk dat het voortdurend leven in de nabijheid van iemand die over alles liegt je wereldbeeld permanent verandert. En door voor het oog van de natie en de wereld een zo positief beeld te mogen schetsen zal veel goedgelovige mensen doen geloven dat hun leider Trump daadwerkelijk zo is. Vergeet niet dat het merendeel van de mensen behoefte heeft aan structuur, veiligheid en leiding. Die behoefte kan zo sterk zijn dat ze gaan geloven dat een leugenaar als Trump gelijk heeft en hen de verlossing brengt. Erich Fromm’s boek ” de angst voor vrijheid’ is een aanrader om dit gedrag te kunnen begrijpen.
Hoe overleef je die gekke narcistische leider?
Ik las zojuist het interessante artikel van Masha Gessen dat op 10 november 2016 gepubliceerd werd op de NYRDaily (volg de link).
Dit aritkel dat zich richt op de verkiezing van Donald Trump geeft zeer goed weer hoe je als kiezer met een gestoorde leider moet omgaan. Maar het geeft ook inzichten die te vertalen zijn naar jouw eigen situatie waarin je met een narcistische partner of schoonzoon of schoondochter te maken hebt.
Slechts observeren; de les voor een ouder wiens kind in een relatie met een narcist of psychopaat leeft.
Dat je als ouder een prettige schoonzoon of schoondochter wenst is logisch. Maar als je de illusie hebt daar invloed op te kunnen uitoefenen maak je het jezelf extreem moeilijk. Al in de vroege puberteit is de “peer-group” van groot belang m.b.t. de ontwikkeling van een kind. In die groep wordt er vrijuit geëxperimenteerd en ongelooflijk veel geleerd. Het spreekt voor zich dat je als ouder het zicht op het kind grotendeels kwijt raakt en dat je in de vroege adolescentie fase slechts een beperkt aantal indrukken krijgt van je kind. Het is buitengewoon prettig om te constateren dat je kind zijn eigen weg zoekt en gaat.
Maar toch willen veel ouders erg betrokken blijven bij het leven van hun kind. Enerzijds vinden ze het fijn dat hun zoon of dochter zelfstandig leeft maar tegelijkertijd is er een deel van de ouders die het te vanzelfsprekend vindt dat ze nog enige invloed kunnen uitoefenen. En die ouder zal zichzelf tegenkomen als hun zoon of dochter zich verbindt met een narcist of psychopaat. Het is moeilijk te aanvaarden dat het leven van hun zoon of dochter net als dat van hen zelf een groot leerproces is van vallen en opstaan. En blijkbaar heeft de zoon of dochter het nodig in zijn/haar leerproces om in een ongelijkwaardige relatie verzeild te raken. De keuze voor een partner is geen ‘logisch’ proces maar veel meer een door onbewuste drijfveren gestuurd iets. Hoe veel mensen erkennen op latere leeftijd dat hun partnerkeuze bepaald was door onvervulde behoeften of onvoldoende kennis van zich zelf? Precies die factoren zullen ook een rol spelen in de keuze van de dochter of zoon.
Het is echter verleidelijk om je eigen inzichten en opgedane levenservaring te projecteren in het leven van je zoon of dochter. Als ouder wil je dan je kind behoeden voor misstappen. Een veel productievere en leerzame houding is om te accepteren dat de les die uw zoon of dochter gaat leren groot zal zijn. En de les die u als ouder aan zal moeten gaan is om betrokken te blijven bij uw kind maar slechts te observeren wat er gebeurt. Iedere actie die er op is gericht uw kind of de partner aan te spreken zal respectloos overkomen en contraproductief zijn.
Is dit het enige dat ik te zeggen heb over je houding jegens je kind? Nee , zeker niet. Lees hier een andere bijdrage van mij.
Angst, rechtpraten wat krom is en loyaliteit; de cultuur onder een narcistische leider.
Het presidentschap van Trump maakt vreselijk goed zichtbaar wat meestal verborgen blijft in een organisatie; het ruineuze effect van narcistisch gedrag. Het is een zegening om Donald Trump te kunnen volgen op social media en in de (m.i.) onafhankelijke pers We zijn getuige van een man wiens leven van leugens aan elkaar hangt. En we zien haarscherp welke effecten dat heeft op het bestuurlijk bestel in de Verenigde Staten van Amerika. Zijn gedrag en de uitwerking daarvan op zijn omgeving maakt scherp zichtbaar dat er onafhankelijke denkers, meelopers, angsthazen en supporters bestaan in de omgeving van dit type leider.
De angsthazen beseffen dat hun eigen positie ieder moment ter discussie kan komen te staan en zullen zich niet uiten c.q. gehoorzaam hun taak uitvoeren zonder daar een mening over te uiten.
De meelopers zijn uitgekozen door de leider op een zwakte in hun persoonlijkheid en worden ingezet om taken uit te voeren die slechts in het belang van de leider zijn. Zij laven zich aan de aandacht van de leider en zijn er van overtuigd zich in te zetten voor een goede zaak.
De supporters herkennen het gedrag van hun leider en zien de mogelijkheden om zichzelf te verrijken terwijl ze in de nabijheid van de leider blijven. Zij zien hun leider als een zetbaas die hen de kans geeft in de periferie een vorstelijk graantje mee te pikken. Zij zijn degene die taal gebruiken om alles wat krom is recht te praten.
De onafhankelijke denkers hebben meteen door dat ze te doen hebben met een leider die een vertroebeld en ziek beeld van de werkelijkheid heeft. Zij trekken zeer snel hun conclusie en weigeren zich in te zetten voor deze persoon en trekken zich terug. Gelukkig uit een deel van hen zich vanaf dat moment zeer kritisch vanaf de zijlijn.
De meelopers, angsthazen en supporters zijn de groepen die de leider faciliteren en mede-verantwoordelijk zijn voor een revolte in de cultuur van het bestuurlijk apparaat. We zien de afgelopen drie jaar hoe verstrekkend de gevolgen zijn in de V.S. De polarisatie in het land is enorm. Wat we daar in het publiek domein zien is wat er ook in veel organisaties gebeurt waarin een narcistische leider aan de macht komt.
Trump’s abjecte gedrag, de onbetwiste dictator
Met het beeld van een narcist c.q. psychopaat voor ogen begrijp ik heel goed hoe Trump handelt in de casus van George Floyd, die overduidelijk gedood werd door een politie-agent. Voor de zwarte bevolking is dit het zoveelste voorbeeld waarin een zwarte man, waarvan slechts een klein vergrijp werd vermoed, onevenredig zwaar geweld ten deel valt met de dood ten gevolge. Het spreekt dan ook voor zich dat raciale spanningen oplopen en er door het hele land protesten ontstaan. Een president met enig empatisch vermogen had deze reactie begrepen en was ingegaan op deze onderstroom van gevoelens. Een niet empathische leider zoals Trump focust op het geweld dat bij deze demonstraties gebruikt wordt en antwoord met gewelddadige uitspraken. De veiligheidsadviseur O’Brien geeft in een interview op CNN aan dat Trump echt geschokt was bij het kijken van de video (iets dat hij niet hoeft te vermelden omdat ieder mens met normaal inlevingsvermogen dat is) en dat we de uitingen van Trump niet zo letterlijk moeten opvatten. Andere mensen uit het gevolg van Trump noemen zijn uitspraken ‘not constructive’ , een respons waarmee ze hun leider niet afvallen en de extreme uitspraken proberen te dempen. (Senator Tim Scott)
Trump heeft nooit blijk gegeven van enige interesse in de problematiek van raciale ongelijkheid en wordt nu dus geconfronteerd met een beeld dat hem dwingt kleur te bekennen. Hij is daartoe niet in staat omdat het hem gewoonweg niet interesseert en ook niet beroert. Nu het echter in het kader van de naderende verkiezingen een item kan worden probeert hij fluks een betrokken houding aan te nemen. En wat hij nu uit de hoge hoed tovert is zijn rethoriek over ‘law and order”. Op de enige plek waar hij zelf de keuze heeft om geweld in te zetten, Washington DC, trekt hij troepen aan de rand van de stad samen. Het past in zijn strategie om een onbetwist dictator te kunnen zijn. Hij bedient zich van hun strategien door geweld in te zetten waar het kan, zijn onbetwiste en Goddelijke status te bevestigen door voor de kerk met een bijbel te zwaaien (waarvan zijn minister van Defensie , Mark Esper, een dag later zegt dat hij niet wist dat het ging gebeuren en hij er dus bij stond zonder dat hij het wilde….), en zijn 4 juli parade met militair vertoon. En bedenk dat Trump een groot voorvechter is van vrij wapenbezit. Wellicht zijn we getuige van een president die de absolute macht naar zich toe weet te trekken en Amerika in een nog diepere verdeeldheid weet te trekken. Bedenk dat hij al eerder uitspraken deed dat hij steun van de politie, het leger en bikers (!) heeft. En hoewel dat niet per se waar is geeft hij daarmee zijn amibities aan om geweld in te zetten als hem dat goeddunkt.
Trump’s gaslighting
Voortdurend liegen over een aspect in je leven is nog te verwerken. Als je echter te maken krijgt met iemand zoals Trump wordt er dagelijks over een reeks van zaken voortdurend gelogen of worden uitspraken met een magisch en kinderlijk taalgebruik gebruikt om te verhullen, te verfraaien of zaken te verdraaien.
Het resultaat van deze lawine aan leugens brengt zelfs de meest doorgewinterde en vaak goed bij zijn zinnen zijnde mens tot waanzin. En daardoor zullen ook slimme weldenkende mensen volledig dolgedraaid raken. Ook zij raken verstrikt in de wirwar aan onzin en raken daardoor gedeprogrammeerd. En precies dat is de essentie van gaslighting; ‘ door voortdurend over alles te liegen, alles te verhullen en alles te verdraaien iemand in je omgeving volledig weerloos te maken’.
Daarnaast gebruikt Trump bij herhaling de o zo bekende tactiek om anderen de schuld te geven over van alles. Zijn het niet de Chinezen, dan zijn het de Democraten, dan weer de rechters, vervolgens zijn medewerkers of een vorige president (Obama). En tegelijkertijd worden de eigen vermeende successen breed uitgemeten.