Rondom iedere narcist , althans het grandiose type, verzamelt zich een bonte stoet mensen. De charmante narcist heeft de lachers op zijn hand, komt verrassend uit de hoek en er gebeurt altijd iets. Wat de narcist uit zijn privé- relatie haalt haalt het gevolg uit de narcist. Waar de narcist zich kan vastklampen aan de partner klampen de omstanders zich vast aan de narcist. Zoals de narcist met zijn partner speelt (deels onbewust) zo wordt er ook met volgers gespeeld.
De vraag werpt zich op wat de winst is? Het antwoord is feitelijk simpel, ook in een angstcultuur is er verbondenheid*. De onbewuste angsten van de narcist en die van zijn gevolg passen perfect bij elkaar. Het is een vastklampen aan elkaar en zolang de baten groter zijn dan de kosten is het voor ieder een gunstige situatie. En een deel van het gevolg zal niet eens doorhebben dat ze gebruikt worden door de narcist of het maakt ze niet uit zolang ze maar in de buurt van hun narcistische vriend kunnen zijn.
Toch zie je als buitenstaander op lange termijn de desastreuze gevolgen. In de eerste plaats is er in geval van een partner een proces van langzaam sterven gaande. De narcist zuigt de partner langzaam leeg en teert op diens energie. In geval van kinderen is er vanuit de verstoorde houding van de ouder een verstoord innerlijk beeld in de kinderen aan het ontstaan. De narcistische ouder spiegelt een dysfunctioneel patroon. In de dagelijkse wisselwerking met anderen wordt vertrouwen licht beschaamd en daarmee schade berokkend zonder dat die mensen er zich bewust van zijn dat de narcist lichtvaardig omgaat met vertrouwen. Het manipulatieve gedrag zet mensen met goede bedoelingen in beweging die zich inzetten voor een hopeloze zaak (de narcist) . Het promiscue gedrag creëert destructieve patronen. In de politieke arena, zie je hoe belangengroeperingen zich rondom de narcist scharen en profiteren van en faciliteren wat hun narcistische leider doet.
De morele vraag van medeplichtig zijn werpt zich op. Heel veel mensen in het gevolg zijn korte termijn denkers die hun eigen voordelen belangrijker vinden wegen dan het feit dat ze iets in stand houden dat op heel veel punten destructief is en een langdurige schaduw zal werpen over het leven van anderen (kinderen, partners, collegae, maatschappij).
De narcist heeft vaak geen geweten (aldus Jan Storms) maar dat geldt zeker niet voor alle mensen in het kielzog. Maar de vraag is waar die in de hedendaagse maatschappij (God is verlaten) de toetssteen kan vinden. Of misschien wil men die helemaal niet meer vinden omdat het individuele belang , het persoonlijk genot, voorop gesteld wordt.
De tegenkracht vanuit onze maatschappij is er niet meer in een georganiseerde vorm. Waar wordt er nog een beroep gedaan op de morele kant van je handelen?
Toch is het wijzen naar het ontbreken van die tegenkracht geen excuus. Ieder van ons kan luisteren naar zijn geweten en daar naar handelen.
* Maar het kan ook gaan om een hedonistische/opportunistische behoeftebevrediging in het gevolg van de narcist.