narcisme, wat is het ?

Martin Appelo gaat in zijn boek ” Wij/ZIj Gaat de wereld aan narcisme ten onder?” op de historie van het begrip narcisme in. Het aantal omschrijvingen nam vorige eeuw toe en op een gegeven moment was het begrip zo verwaterd dat er geen duidelijkheid meer over bestond.

Als we naar de definities kijken zoals Jan Derksen die geeft en Martin Appelo hem schetst kun je echter constateren dat het een stoornis is die voor een groot deel ontstaan is in de prille jeugd.

Jan Derksen (hoogleraar aan de Radboud Universiteit) wijst op het belang van goede hechting en het vervolgens stellen van grenzen c.q. het ervaren en laten doorleven van frustraties bij het kind zodat een gezond zelfbeeld ontstaat en de coping-strategie m.b.t. emoties zich goed ontwikkelt.  (Zie hieronder meer)

Jan Derksen omschrijft het in een lezing narcisme als volgt (NIVOZ lezing d.d. 7 maart 2018

Zoals hij spreekt over de geboorte van het kind en de woorden die hij gebruikt krijg ik het beeld in energetische zin van een energiebubbel waarin het kind in een tweestromenland (van vader en moeder) energieoverdracht van beide ouders ontvangt. Er ontstaat a.h.w. een systeem waarin het kind de cultuur en natuur overgedragen krijgt.

Als de ouders in dat lokale milieu rondom het kind in staat zijn nabijheid te creëren (aanraken, contact met ogen) ontstaat een gehechtheid en worden gelijktijdig ook de grenzen bevestigd.

De interactie tussen ouders en kind gaat als alles goed verloopt zo door en krijgt een responsief karakter. Ouder en kind reageren in afstemming op elkaar. Zo ontstaat bij het kind een goed emotie-regulerend systeem en ontstaat een basisvertrouwen in het kind.

Op de leeftijd van één jaar komen de eerstse narcistische ervaringen mede ook omdat de hechting tussen moeder en kind afneemt (hij /zij moet zich als eerste stap losmaken van vooral de moeder)

Op de leeftijd van drie jaar moeten de ouders de narcistische drang in het kind dempen door hem of haar te leren dat er nog een boel geleerd moet worden.

Als de ouders , de gezinscultuur in algehele zin, dit niet dempt ontstaat een verwrongen zelfdbeeld bij het kind. Er moeten momenten van tegenslag en frustratie in het leven van het kind zijn om door ervaring te leren dat ze niet zo geweldig zijn en of er nog veel te leren valt. Dat betekent dat ze ook vatbaar worden voor feedback c.q. kritiek. En dat levert een gezond zelfbeeld op en geen narcistische persoonlijkheid.

Martin Appelo, “Wij/Zij gaat de wereld aan narcisme ten onder? “

Martin Appelo heeft het over de oersoep die ons gevoed wordt tijdens onze jeugd. Die oersoep bevat drie belangrijke ingrediënten t.w. voedsel, veiligheid en validatie. Te veel of te weinig oersoep krijgen levert problemen op.

Te veel is b.v. de situatie waarin een moeder te veel moedert over haar kuiken. Zo ontstaat een kind dat te afhankelijk wordt (en later telkens aandacht en bewondering van anderen eist).

Te weinig oersoep creért gedrag waarin een kind te onafhankelijk wordt (geen hulp vraagt) en zijn eigen weg gaat, los van anderen.  Het creëert een persoon die eenzaam is , die denkt dat hij alleen is en het zelf moet zien te redden .

Je ziet bij Appelo de dimensie “onafhankelijk (einzelgänger) – afhankelijk (blijven hengelen naar aandacht) als basis verschijnen. Maar daarmee is nog geen narcist ontstaan.En of het onstaat, zo stelt Appelo, is ook afhankelijk van de biologie in de mens. Welke genen heb je meegekregen.

Maar als alles fout loopt kunnen deze mensen zich  gaan opblazen. Dat opblazen, jezelf groot maken, is gericht op het zo ver mogelijk wegblijven van je gevoel (angst). Dan wordt je wat velen wellicht een stereotype narcist noemen. De zichzelf overschreeuwende persoon. Dus de onafhankelijke en afhankelijke types kunnen dat gaan doen !

Maar je kunt ook ineenschrompelen, Dan wordt je de ineengedoken, afhankelijke, onzekere en angstige of piekerende persoonlijkheid”.

Overigens, de basisvoorwaarde voor een relatie waarin wederkerigheid ontstaat is zoals ook Appelo aangeeft de goede hechting na de geboorte. Responsieve ouders creéren kinderen die de wederkerigheid ervaren .