Auteur: Coach

In de relatie met de narcist (privé / werk) zul je geconfronteerd worden met het fenomeen dat “gaslighting” heet. De narcist weet zo met je te communiceren dat je de grip op de realiteit verliest.

De term is ontleend aan de gelijknamige film uit 1944 waarin de romantische held (Charles Boyer) Ingrid Bergman zo bespeelt dat ze gaat twijfelen aan haar eigen oordeel. Ze gaat geloven in de verhalen van haar tegenspeler in plaats van haar eigen waarneming.

Hoe ver gaslighting kan gaan illustreert een voorbeeld uit de huidige tijd. Donald Trump twitterde in maart 2016 dat hij niet in zou gaan op de invitatie van John Oliver om in zijn show te komen.  Oliver wist zeker dat hij of zijn team nooit een invitatie verstuurd hadden. Omdat Trump herhaaldelijk aangaf dat dat wel zo was  ging Oliver aanvankelijk twijfelen. Later realiseerde hij zich dat niemand de uitnodiging ooit verstuurd had en dat Trump loog. Maar het feit dat hij even twijfelde aan zijn eigen oordeel geeft aan wat er gebeurt als je herhaaldelijk met dit type gedrag geconfronteerd wordt.

In relaties met een narcist zal je dat overkomen. En stapsgewijs dreig je zo het contact met de werkelijkheid te verliezen en wordt je de willoze prooi van de narcist. Ze doen dat door ontkenning van eerdere leugens, verzonnen antwoorden op vragen, dingen die je altijd op een vaste plek legt te verplaatsen, afwezig zijn zonder verklaring ,  net doen alsof ze iets weten en het met een belachelijke stelligheid verklaren, onzinverhalen over hun vrienden en vriendinnen te vertellen, vertrouwelijke informatie van jou delen met anderen of door elke keer met andere verklaringen te komen over iets dat gebeurd is.

De reden dat dit gebeurt is dat de narcist hoe dan ook zijn opgeblazen zelf, zijn rigide visie van de werkelijkheid overeind wil houden en je niet meer bent dat een object dat zij om een of andere reden nodig hebben. Al zijn uitspraken zijn daarop gericht en als er maar een greintje twijfel is bij de partner/collega zal er een erosie plaats vinden. De overtuigde toon van de narcist en de inschikkelijke houding van de partner/collega (die diep van binnen zo graag erkenning van de narcist wil) leiden er toe dat de narcist jou in zijn realiteit vangt.

Dr. Robin Stern uit de V.S. stelt dat we in een gaslighting culture leven. Dat zien we terug in het politiek klimaat waar koerswijzigingen en leugens aan de orde van de dag zijn maar het wordt versterkt door de maatschappelijke ontwikkeling waarin we steeds minder onderdeel van een groep zijn maar veel geisoleerder leven. Dan kan een kwaadwillende persoon in je directe omgeving een sterkere impact op je leven hebben omdat de ” reality-check” vanuit de omgeving kleiner is.

Lees ook deze bijdrage van mij

De kwalijkste eigenschap van de narcist is dat hij/ zij voortdurend liegt. Dat ondermijnt uiteindelijk alle relaties die de narcist aangaat. Persoonlijk vraag ik mij na het lezen van de litteratuur en fora af of dat nog een bewust proces is bij alle narcisten. Als je de leugen ontdekt in je leven en die voortdurend uitnut  kan je op een punt komen dat de leugen jou regeert in plaats van andersom. Dat roept tegelijk de vraag op of de narcist controle heeft (wat hij wil) of juist slaaf is van zijn leugen. Het is immers een stoornis die al vroeg in het leven (tussen 3 en 7 jaar !) is ontstaan.

• Ontkennen dat ze iets gezegd hebben terwijl u zeker dat dat wel zo is
• Een geregeld wijzigende verklaring voor iets dat in hun leven gebeurd is
• Geen sluitende verklaringen voor bezoekjes buiten de deur maar van u precies willen weten wat u doet en waar u bent
• Negatieve verhalen over hun of uw goede vrienden/vriendinnen
  (Echt roddelen)
• Afspraken maken c.q. doelen stellen en ze zelf weer om zeep helpen
• Jou als partner voor leugenaar uitmaken
• Zich overal uitpraten met een smoes of leugentje en het gewoon vinden
• Vertrouwelijke informatie  zonder scrupules delen met anderen
  (en dat heel normaal vinden)
• Een ongelooflijke mismatch tussen wat ze zeggen en doen
• Beweren iets te kunnen maar het nooit  laten zien
• Het verbergen van informatie
• Contacten ontkennen die er wel zijn
• Een mismatch tussen de non-verbale signalen en hun woordenstroom
• Overspel in de relatie
• Geld uitgeven en er over liegen
• Het normaal vinden dat regels niet voor hen gelden
• Verborgen (onderdrukte) of geuite kwaadheid

 

 

Individualisme* , een trend in onze maatschappij, zou deels verklaren waarom er steeds meer mensen hoger scoren op de NPI .  Het spreekt voor zich dat wij als mensen de maatschappij/cultuur dragen en vorm geven en omgekeerd alles om ons heen teruggespiegeld wordt in ons als individu (mutual constitution model ) . Krishnamurti zei het al;  “De wereld , dat ben jij” .

Ik denk dat veel mensen individualisme zien als de ultieme vrijheid in zichzelf vinden.  Maar de werkelijkheid is dat werkelijk vrij zijn altijd leidt tot een toename van de compassie voor alles om je heen . Je bent dan niet meer van deze wereld maar wel in deze wereld. Je bent altijd vrij maar wel in verbondenheid met alles om je heen.

De ultieme vrijheid betekent dat je jezelf vrij moet maken van de collectieve dwang c.q. het collectieve onbewuste omdat daarin de angst de bindende kracht is. Pas als je de angst in de ogen durft te kijken die optreedt als je je losmaakt van de verwarring die opgeslagen is in dat collectief onbewuste kun je volledig vrij zijn en je eigen pad gaan. Maar als gevolg van dat proces is er een diep respect ontstaan voor alles om je heen en richt je je energie niet meer op het zelf maar op het goede doen.

Als dat bewustzijn in onze maatschappij kan ontstaan, dat het om werkelijke vrijheid gaat, zouden we de trend van het toenemend individualisme kunnen keren.

* bron is wikipedia
Individualisme is een filosofisch standpunt waarbij de gedachtegangen en de rechten van het individu boven het belang van de gemeenschap worden geplaatst. De kern van individualisme is dat een groep geen rechten heeft, maar dat enkel individuen rechten hebben; daarmee is het tegengesteld aan collectivisme. Bij het individualisme staat het recht op zelfbeschikking centraal. Elk individu heeft het recht om zijn leven zelf in te vullen, zonder dat anderen hem gaan opdringen hoe deze zijn leven zou moeten leiden. “

Het emotioneel, intuitieve invoelen (affectieve empathie)  ontbreekt bij de narcist. Zijn opgeblazen zelf heeft tot doel zo ver mogelijk weg te blijven van zijn kern. Er is dus geen gevoels-verbinding tussen de buitenwereld en de innerlijke (gebroken) wereld.

Door gebruik te maken van hun cognitieve (mentale) emapthie kunnen ze zich in veel situaties staande houden. En die cognitieve empathie wordt door de buitenwereld ten onrechte aangezien voor affectieve empathie. En zo kunnen ze ervaren worden als emotioneel sterke mensen. En die cognitieve aanvliegroute maakt dat ze op een geslepen manier situaties naar hun hand kunnen zetten zoals medelijden opwekken.

Het voorgaande schetst de situatie van de narcist. Er is op een diep gelegen niveau geen verbinding van binnen en daarom zal een partner ook nooit het gevoel hebben echt contact te kunnen maken met de narcist.

Intimiteit bestaat daarom ook niet voor de narcist, hij kan zich niet vanuit zijn authentieke zelf (waar hij geen contact mee heeft) verbinden met de partner. Het opgeblazen zelf en mentale beelden staan tussen jou en de narcist.  Het is onmogelijk daar op aan te haken en zo onstaat nooit een diepgaande verbinding waarin eenwording mogelijk is.

Een intrigerend artikel is hier te vinden en gaat ook in op het manipuleren d.m.v. hun cognitieve empathie

Als je de narcist ontmaskerd c.q. ontdekt hebt is dat het begin van een losmakings- en verwerkingsproces. Een van de dingen die je als slachtoffer probeert is om het te begrijpen. Het is belangrijk om je er zelf van de doordringen dat met je eigen begrip van deze wereld, de realiteit waarin jij als “normaal” mens leeft de wereld van de narcist nooit te doorgronden is.

De beste en enige zinvolle optie is om uiteindelijk te accepteren dat de narcist in een eigen parallelle werkelijkheid leeft die zijn eigen (on)logica kent.

Wat je als slachtoffer wel moet en kunt doen is veel  lezen over de invloed van de narcist op zijn omgeving. De ervaringsverhalen van anderen kunnen je  doen begrijpen en inzien dat jouw ervaringen gedeeld worden door talloze andere mensen.  Het begrip van de ervaringsdeskundigen is m.i. belangrijk omdat zij de enigen zijn die u kunnen begrijpen.

In uw naaste omgeving zijn de meeste mensen niet of alleen rationeel bekend met “de” narcist. Maar wat je diep van binnen ervaart is veel ingrijpender. Alleen een lotgenoot kan dat begrijpen en  daarmee helpen uw eigen emoties te doorgronden.

Rondom iedere narcist , althans het grandiose type, verzamelt zich een bonte stoet mensen.  De charmante narcist heeft de lachers op zijn hand, komt verrassend uit de hoek en er gebeurt altijd iets. Wat de narcist uit zijn privé- relatie haalt haalt het gevolg uit de narcist.  Waar de narcist zich kan vastklampen aan de partner klampen de omstanders zich vast aan de narcist. Zoals de narcist met zijn partner speelt (deels onbewust) zo wordt er ook met volgers gespeeld.

De vraag werpt zich op wat de winst is? Het antwoord is feitelijk simpel, ook in een angstcultuur is er verbondenheid*. De onbewuste angsten van de narcist en die van zijn gevolg passen perfect bij elkaar. Het is een vastklampen aan elkaar en zolang de baten groter zijn dan de kosten is het voor ieder een gunstige situatie. En een deel van het gevolg zal niet eens doorhebben dat ze gebruikt worden door de narcist of het maakt ze niet uit zolang ze maar in de buurt van hun narcistische vriend kunnen zijn.

Toch zie je als buitenstaander op lange termijn de desastreuze gevolgen. In de eerste plaats is er in geval van een partner een proces van langzaam sterven gaande.  De narcist zuigt de partner langzaam leeg en teert op diens energie. In geval van kinderen is er vanuit de verstoorde houding van de ouder een verstoord innerlijk beeld in de kinderen aan het ontstaan. De narcistische ouder spiegelt een dysfunctioneel patroon. In de dagelijkse wisselwerking met anderen wordt vertrouwen licht beschaamd en daarmee schade berokkend zonder dat die mensen er zich bewust van zijn dat de narcist lichtvaardig omgaat met vertrouwen.  Het manipulatieve gedrag zet mensen met goede bedoelingen in beweging die zich inzetten voor een hopeloze zaak (de narcist) . Het  promiscue gedrag creëert destructieve patronen. In de politieke arena, zie je hoe belangengroeperingen zich rondom de narcist scharen en profiteren van en faciliteren wat hun narcistische leider doet.

De morele vraag van medeplichtig zijn werpt zich op. Heel veel mensen in het gevolg zijn  korte termijn denkers die hun eigen voordelen belangrijker vinden wegen dan het feit dat ze iets in stand houden dat op heel veel punten destructief is en een langdurige schaduw zal werpen over het leven van anderen (kinderen, partners, collegae, maatschappij).

De narcist heeft vaak geen geweten (aldus Jan Storms) maar dat geldt zeker niet voor alle mensen in het kielzog. Maar de vraag is waar die in de hedendaagse maatschappij (God is verlaten) de toetssteen kan vinden. Of misschien wil men die helemaal niet meer vinden omdat het individuele belang , het persoonlijk genot, voorop gesteld wordt.

De tegenkracht vanuit onze maatschappij is er niet meer in een georganiseerde vorm. Waar wordt er nog een beroep gedaan op de morele kant van je handelen?

Toch is het wijzen naar het ontbreken van die tegenkracht geen excuus. Ieder van ons kan luisteren naar zijn geweten en daar naar handelen.

* Maar het kan ook gaan om een hedonistische/opportunistische behoeftebevrediging in het gevolg van de narcist.

De leegte die binnen de opgeblazen persoonlijkheid van de narcist bestaat moet mijns inziens heel symbolisch bekeken worden. De leegte in die narcist is 1 op 1 vertaald de leegte die we wellicht ook waarnemen in de maatschappij als geheel. De inhoud van ons werk is voor 40% van de tijd administratief werk. Het concrete werk is vervangen door 40% leegte, een ongrijpbare brij aan teksten en cijfers.

Het vervelen dat de vroegere generaties (waar ik mij toe reken) maar al te goed kennen is voor de huidige generatie makkelijk op te vullen. Er is altijd wel ergens iets te doen (optreden/festivals) en de pc geeft altijd toegang tot verstrooiing.  Waar je vroeger bij de boerderijen in Twente (waar ik opgroeide) de boerin en haar man op een bankje zag mijmeren in de middagzon om even helemaal in de leegte te komen vullen wij die leegte nu op.

De leegte in onszelf, eigenlijk niet weten wie we zijn en waartoe dit leven leidt, is een normaal gegeven. Psychologisch gezien zullen die vragen ons altijd bezig houden en proberen we er van tijd tot tijd een antwoord op te vinden. En dan komen we wellicht tot de conclusie dat het er niet toe doet wie we zijn of wat we doen.

De Soetra van de grote wijsheid (hartsutra) vertelt ons;
O Shariputra, vorm is niet anders dan leegte, leeg is alle vorm, er is dus niets hier buitenom. Want wat vorm is, is leegte en wat leegte is, is vorm.”

Het is juist die vorm , die opgeblazen leegte, waar de narcist zijn energie op richt zonder te beseffen dat dat de intense leegte alleen maar vergroot. Zou de narcist maar begrijpen dat de vorm er niet toe doet, dan kan hij bij zijn kern en angsten uitkomen en voluit authentiek gaan leven.

Het kinderlijke in het gedrag, dat is feitelijk zoals ik het allemaal in retrospectief zie de kern van het gedrag. Maar omdat het gedreven is door een diep verborgen pijn zit het vol venijn. Een giftige cocktail , zo is mijn ervaring.

De vele ” verborgen”  relaties.  Gek dat iemand zich zelf gelooft als hij het glashard blijft ontkennen. En als ik mijn ex er op aansprak was er altijd een creatief verhaal over die persoon. En geloof me, dat verborgen leven ging heel ver. Nog nooit meegemaakt dat iemand zo in twee of meer werelden tegelijk leeft. Triest, heel triest. 

De goddelijke status die men zich toekent zoals je in veel andere ervaringsverhalen ook leest.  Onaantastbaar goed is men, en dat wordt ook zo benoemd.

Nog te zwijgen over de ontelbare keren dat verhalen van inhoud veranderden of de non-verbale signalen niet strookten met gedrag en de vinger de andere kant op wees.

De zogenaamd empathische houding naar buiten toe maar de afbrekende woorden achter de rug. Ongelooflijk dat iemand dan ook nog van vriendschappen durft te spreken. Dat zijn het voor normaal functionerende mensen niet maar mijn partner dacht van wel. De relaties waren niet meer dan iets waar je zelf voordeel uit kon halen. 

Het maar blijven profiteren van de relatie. Het was nooit genoeg, het zou ook nooit stoppen. Altijd net even proberen het zo te keren dat de ander zou opdraaien voor de kosten. Ik vond het bijzonder er naar te kijken. Een relatie van haar zei ook dat zij alleen maar een partner met veel geld wilde. En dat was de rode draad in de reeks met partners. Leven ten koste van anderen, schaamteloos parasiteren. 

Slachtofferschap was waar het hele leven van mijn ex op dreef. Daar was het hele leven op gebouwd. Telkens opnieuw was het iets dat niet door mijn ex kwam maar door anderen. En de werkelijkheid werd zo creatief gemanipuleerd dat iedereen er telkens weer in trapte.

Ook heel gek om te zien dat geen enkele ervaring tot nieuwe inzichten leidde. Continu werden dezelfde patronen doorlopen. Er werd niets van geleerd. 

Leven van een uitkering en zonder schaamte geld bijverdienen. Maar wel op zo’n manier dat niemand het zou ontdekken. 

Het in een andere werkelijkheid leven werd na de relatie duidelijk. Eerst het eigen blazoen schoon houden door mij te beschrijven in de meest vreemde verhalen. Daarna alsof er niets gebeurd was de banden weer proberen aan te halen. Ook een jaar na datum nog een mail sturen alsof je nog beste vrienden bent. Daarin zie je het kinderlijke sterk terug; : ” verdergaan alsof er niets gebeurd is” . Terwijl de roddel, achterklap en zwart maken zijn gebruikt om de eigen rust weer te herstellen. Ongelooflijk wonderlijk om allemaal te zien gebeuren. 

 

De wetenschappelijk deskundige op het gebeid van narcisme is hoogleraar Jan Derksen van de Radboud Universiteit te Nijmegen. In een lezing voor het NIVOZ d.d. 7 maart  2018 spreekt  Derksen over  Freud die libido en agressie als twee bewegingen in één mens beschreef . Derksen spreekt liever over hechting en narcisme.

Zoals hij spreekt over de geboorte van het kind en de woorden die hij gebruikt krijg ik het beeld in energetische zin van een energiebubbel waarin het kind in een tweestromenland (van vader en moeder) energieoverdracht van beide ouders ontvangt. Er ontstaat a.h.w. een systeem waarin het kind de cultuur en natuur overgedragen krijgt.

Als de ouders in dat lokale milieu rondom het kind in staat zijn nabijheid te creëren (aanraken, contact met ogen) ontstaat een gehechtheid en worden gelijktijdig  ook de grenzen bevestigd.

De interactie tussen ouders en kind gaat als alles goed verloopt zo door en krijgt een responsief karakter. Ouder en kind reageren in afstemming op elkaar. Zo ontstaat bij het kind een goed emotie-regulerend systeem en ontstaat een basisvertrouwen in het kind.

Op de leeftijd van één jaar komen de eerstse narcistische ervaringen mede ook omdat de hechting tussen moeder en kind afneemt (hij /zij moet zich als eerste stap losmaken van vooral de moeder)

Op de leeftijd van drie jaar moeten de ouders de narcistische drang in het kind dempen door hem of haar te leren dat er nog een boel geleerd moet worden.

Als de ouders , de gezinscultuur in algehele zin, dit niet dempt onstaat een verwrongen zelfdbeeld bij het kind. Er moeten momenten van tegenslag en frustratie in het leven van het kind zijn om door ervaring te leren dat ze niet zo geweldig zijn en of er nog veel te leren valt. Dat betekent dat ze ook vatbaar worden voor feedback c.q. kritiek. En dat levert een gezond zelfbeeld op en geen narcistische persoonlijkheid.